Roman Smoluchowski bardzo słabo pamiętał ojca, który zmarł wkrótce po ukończeniu przez niego 7 roku życia. Jednak, podobnie jak ojciec poświęcił się fizyce. Dzieciństwo spędził w Krakowie. W roku 1928 ukończył V Gimnazjum im. A. Witkowskiego, a w 1933 studia na kierunku fizyka w Uniwersytecie Warszawskim. W 1935 r. obronił pracę doktorską (Fine structure of x-ray absorption edges of alloys) z matematyki i fizyki na Uniwersytecie w Groningen (Holandia). Rok spędził na stażu w Institute for Advanced Study w Princeton, gdzie we współpracy z Eugene Wignerem (1902-1995) zajmował się m.in. zastosowaniem teorii grup w fizyce ciała stałego. Następnie wrócił do Polski i podjął pracę w Instytucie Metalurgii i Metaloznawstwa Politechniki Warszawskiej. Pod kierunkiem prof. Jana Czochralskiego (1885-1953) zajmował się rentgenografią metali i badaniem procesów starzenia się aluminium.

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się we Lwowie, gdzie za próbę przekroczenia granicy trafił do aresztu. O swoich wojennych losach napisał w liście do kuzynki: Ponieważ pracowałem na Politechnice Warszawskiej nad problemamy wojskowemi miałem niebieską kartę powołania i mieliśmy rozkaz jechanie do Lwowa. Jeden z moich kolegów miał małe DKW auto i zabrał mnie, jednego jeszcze kolegę i swoją żonę. Jechaliśmy przez Lublin, gdzie zgłosiliśmy się do wojska ale nie wzięli, gdyż brak było karabinów i organizacji. To samo we Lwowie. Chcieliśmy dostać się na Węgry lub Rumunię, ale złapano nas w Kołomyi i siedziałem w sowieckim więzieniu przez miesiąc w Stanisławowie. Po paru dniach we Lwowie, mając kontakt z żydowską organizacją, pojechałem pociągiem w stronę Wilna (wtedy pod litewską kontrolą). Przeszliśmy granicę w nocy, w śniegu, przy strzelaninie. Potem w końcu lutego przez Kowno i Rygę do Szwecji. Ostatni statek z Norwegii wolnej!

W 1940 r. Roman Smoluchowski trafił do USA i kraj ten stał się jego nową ojczyzną. Początkowo pracował w laboratorium General Electric. Po otrzymaniu w 1946 r. obywatelstwa amerykańskiego został profesorem w Carnegie Institute of Technology w Pittsburgu, najpierw na Wydziale Metalurgii (do 1956 r.), potem na Wydziale Fizyki (do 1960 r.). Aż do roku 1976 pracował na Uniwersytecie Princeton. Po osiągnięciu wieku emerytalnego trafił na Uniwersytet Teksański w Austin, gdzie pozostał do końca życia. Z małżeństwa, zawartego w roku 1951 z Luizą Katarzyną Riggs, autorką prac o XIX-wiecznej literaturze rosyjskiej, miał dwoje dzieci: Piotra i Irenę.

Zainteresowania naukowe R. Smoluchowskiego początkowo dotyczyły fizyki ciała stałego. Ale już w latach pięćdziesiątych zaczął stosować metody fizyki ciała stałego do analizy danych otrzymywanych z obserwacji astronomicznych i astrofizycznych. Szczególnie interesowały go zjawiska zachodzące na powierzchni planet. W uznaniu dorobku Smoluchowskiego w dziedzinie astrofizyki, w 1990 r. jego imieniem nazwano planetoidę 4530. Smoluchowski był członkiem wielu towarzystw naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Fizycznego (1933-1939), American Physical Society, w którym w 1947 r. założył sekcję fizyki ciała stałego, a także American Academy of Arts and Sciences, American Society for Metals, American Institute of Mining, Metallurgical and Petroleum Engineers, American Crystallographic Association. Jego dorobek obejmuje cztery książki i ponad 300 artykułów publikowanych także w tak prestiżowych czasopismach naukowych, jak: Nature, Science czy Physical Review. Roman Smoluchowski był też wybitnym popularyzatorem nauki. Jego książka The Solar System. The Sun, Planets, and Life, wydana w 1983 r., została przetłumaczona na kilka języków.

Literatura:

1. 1. Sroka S.T., Roman Smoluchowski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny.
2. 2. Roman Smoluchowski (1910-1996), AAS.org.